انواع واکنش های شیمیایی:
- واکنش ترکیب
- واکنش سوختن
- واکنش تجزیه
- واکنش جابجایی یگانه(ساده)
- واکنش جابجایی دوگانه
در این ویدیو تعدادی از واکنش های جابجایی یگانه و دوگانه را مشاهده می کنید. پس در مورد این واکنش ها بیشتر بدانیم:
جابجایی یگانه (ساده):
الف) واکنش یک عنصر فلزی با یک ترکیب فلزدار: در این واکنشها، عنصر فلزی جایگزین فلز موجود در ترکیب میشود.
Zn(aq)+Cu(No3)2(aq)→Cu(s)+Zn(No3)2(aq)
ب) واکنش یک عنصر فلزی با یک ترکیب هیدروژندار: در این واکنشها عنصر فلزی جایگزین هیدروژن موجود در ترکیب شده و گاز هیدروژن تولید میشود.
Fe(s)+2HCl(aq)→FeCl2(s)+H2(g)
پ) واکنش یک عنصر نافلزی با یک ترکیب نافلزدار: در این واکنشها عنصر نافلزی جایگزین نافلز موجود در ترکیب میشود.
Cl2(g)+2KBr(aq)→2KBr(aq)+Br2(l)
ت) واکنش یک عنصر نافلزی با یک ترکیب فلزدار: در این واکنشها عنصر نافلزی جایگزین فلز موجود در ترکیب میشود.
3C(s)+2Fe2o3(s)→4Fe(s)+3Co2(g)
نکته مهم: در هنگام نوشتن طرف دوم واکنشها، باید قواعد فرمول نویسی رعایت شود. این واکنشها با انتقال الکترون همراه هستند، لذا به واکنش های اکسایش -کاهش معروفند. در این واکنش ها گونهای که الکترون از دست می دهد، اکسایش می یابد و عدد اکسایش آن بیشتر می شود و گونه ای که الکترون بدست می آورد، کاهش می یابد و عدد اکسایش آن کمتر می شود.
- با کمک واکنشهای جابجایی یگانه، واکنش پذیری عناصر را هم می توان با هم مقایسه کرد. (واكنش پذیری هر عنصر به معنای تمایل اتم آن به انجام واكنش شیمیایی است.)
- هرچه واكنش پذیری اتم های عنصری بیشتر باشد، در شرایط یكسان تمایل آن برای تبدیل شدن به تركیب بیشتر است.
- واکنش پذیری فلزات چیست؟ واكنش پذیری، تمایل یک فلز را برای انجام واكنش شیمیایی نشان میدهد. هرچه فلز واكنش پذیرتر باشد، تمایل آن برای انجام واكنش بیشتر است.
- هرچه فلز فعالتر باشد، میل بیشتری به ایجاد تركیب دارد و تركیب هایش پایدارتر است.
- هرچه واكنش پذیری فلزی بیشتر باشد، استخراج آن فلز دشوارتر است.
- برای آزاد کردن یک فلز میتوان ترکیب آن را با فلزی که فعالیت شیمیایی قویتری دارد، وارد واکنش نمود.
- ترتیب واکنش پذیری فلزات معروف، کربن و هیدروژن مطابق جدول زیر است:
- مطابق جدول، واکنشی انجام پذیر است که فلز بالاتر با ترکیب فلز پایین تر واکنش داده باشد. یا فلز قوی تر سمت چپ واکنش (واکنش دهنده) و فلز ضعیف تر سمت راست (فرآورده) باشد.
نماد شیمیایی | نام عنصر |
K | پتاسیم |
Na | سدیم |
Ca | کلسیم |
Mg | منیزیم |
Al | آلومینیوم |
C | کربن |
Zn | روی |
Fe | آهن |
Sn | قلع |
Pb | سرب |
H | هیدروژن |
Cu | مس |
Ag | نقره |
Pt | پلاتین |
Au | طلا |
- واکنش پذیری نافلزات: واكنش پذیری، تمایل یک نافلز را برای انجام واكنش شیمیایی نشان میدهد. هرچه نافلز واكنش پذیرتر باشد، تمایل آن برای انجام واكنش بیشتر است.
- ترتیب قدرت نافلزی:
? < ? < ? < ? < ? < ?? < ?? < ? < ? < F
جابجایی دوگانه
واکنش یک ترکیب فلزدار یا هیدروژندار با یک ترکیب فلزدار دیگر: در این واکنشها کافی است فلز ترکیب اول را با فلز یا هیدروژن موجود در ترکیب دیگر جابهجا نمود.
NaCl(aq)+AgNo3(aq)→AgCl(s)+NaNo3(aq)
توجه: پیشنهاد می شود قبل از مشاهده ویدیو، به شبیه ساز اکسایش-کاهش مراجعه نمایید.
سوالات:
۱-طرف دوم واکنش زیر را بنویسید.
Mg(s)+Pb(No3)(aq)→
۲- آیا واکنش زیر انجام پذیر است؟
Cu(s)+Mg(No3)(aq)→
۳-درواکنش
Zn(s)+Cu(No3)2(aq)→Cu(s)+Zn(No3)2(aq)
اگر دما را تا 50oC افزایش دهیم، چه تغییری در غلظت مولار مواد شرکت کننده در واکنش بوجود می آید؟
۴-برای برداشتن ۱۰ میلی لیتر از محلول NaBr کدام ابزار مناسب تر است؟
الف) بشر
ب) استوانه مدرج
ج) پیپت
د) بورت